✊ Όταν η ζωή κρίθηκε "ανάξια": Το ξεκίνημα της ναζιστικής ευγονικής και η υποχρεωτική στείρωση στη Γερμανία του 1933

Σαν σήμερα, στις 14 Ιουλίου 1933, η ναζιστική Γερμανία θεσπίζει έναν από τους πιο ανατριχιαστικούς και απάνθρωπους νόμους στην ιστορία της ανθρωπότητας: τον Νόμο περί Πρόληψης Απογόνων των Ασθενών με Κληρονομικές Ασθένειες. Ένα κείμενο «νομοθετικό», που όμως δεν είχε τίποτα το ανθρώπινο. Αντιθέτως, αποτέλεσε το πρώτο επίσημο βήμα για την ευγονική εξόντωση ανθρώπων που κρίνονταν "ανεπαρκείς" ή "ανεπιθύμητοι".

Στο όνομα μιας διεστραμμένης αντίληψης περί «καθαρότητας» του γερμανικού λαού, η κυβέρνηση του Χίτλερ αποφάσισε ότι ορισμένοι άνθρωποι δεν άξιζαν ούτε να γεννήσουν ούτε να ζήσουν.

Ο νόμος της ντροπής

Ο συγκεκριμένος νόμος υποχρέωνε τη στείρωση ατόμων που έπασχαν από ασθένειες όπως:

• Σχιζοφρένεια

• Επιληψία

• Συγγενής τύφλωση ή κώφωση

• Νοητική στέρηση

• «Κληρονομική αλκοολισμός» (!)

Στην πραγματικότητα, όμως, ο όρος "κληρονομική ασθένεια" γινόταν λάστιχο και χρησιμοποιούνταν ως πρόσχημα για την εξόντωση ευάλωτων ομάδων: φτωχών, ατόμων με αναπηρίες, ψυχικά ασθενών, ακόμη και αντιφρονούντων.

Η εφαρμογή ήταν άμεση και μαζική. Από το 1934 ως το 1939, περισσότεροι από 400.000 άνθρωποι στειρώθηκαν υποχρεωτικά, ενώ χιλιάδες ακόμη υπέστησαν ψυχολογική, κοινωνική και φυσική βία στο όνομα του «εθνικού καλού».

Από τη στείρωση στη δολοφονία

Η υποχρεωτική στείρωση ήταν μόνο η αρχή. Ο δρόμος που άνοιξε αυτός ο νόμος, οδήγησε γρήγορα στο πρόγραμμα "T4", το οποίο προέβλεπε την "ευθανασία" ατόμων με αναπηρίες. Μετά το 1939, άνθρωποι με νοητική υστέρηση, ψυχικά νοσήματα ή κινητικά προβλήματα δολοφονούνταν με αέρια ή λιμοκτονούσαν στα ψυχιατρικά ιδρύματα.

Ήταν η πρόβα τζενεράλε του Ολοκαυτώματος. Ήταν η λογική της "ζωής που δεν αξίζει να ζει", που λίγο αργότερα εφαρμόστηκε μαζικά σε Εβραίους, Ρομά, αντιφασίστες, ομοφυλόφιλους και κάθε άλλον που δεν χωρούσε στο ναζιστικό «ιδεώδες».

Το μάθημα της ιστορίας: να μην ξεχάσουμε

Ο νόμος του 1933 δεν ήταν απλώς ένα διοικητικό μέτρο. Ήταν η κρατική θεσμοθέτηση της απανθρωπιάς. Ήταν η στιγμή που η επιστήμη υποτάχθηκε στη βαρβαρότητα, και η πολιτεία μετατράπηκε σε δήμιο.

Το τραγικότερο όλων; Πολλοί Γερμανοί γιατροί, δικαστές και κοινωνικοί λειτουργοί συμμετείχαν ενεργά, είτε εκτελώντας είτε νομιμοποιώντας τις αποφάσεις αυτές. Η σιωπή και η συναίνεση αποδείχθηκαν φονικές.

Η δημοκρατία δεν κινδυνεύει μόνο από στρατιωτικά πραξικοπήματα ή λαϊκιστικά παραληρήματα. Κινδυνεύει όταν η αξιοπρέπεια του ανθρώπου τίθεται υπό όρους, όταν η διαφορετικότητα γίνεται στόχος, όταν το Κράτος αποφασίζει ποιος έχει δικαίωμα στη ζωή και ποιος όχι.

Η Ευρώπη μετά: συγγνώμη και ευθύνη

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Γερμανία αναγνώρισε την ευθύνη της για τα εγκλήματα ευγονικής και αποζημίωσε χιλιάδες θύματα. Πολλοί από τους εμπλεκόμενους γιατρούς δικάστηκαν στη Δίκη της Νυρεμβέργης για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Η σύγχρονη Ευρώπη, με τον πυλώνα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, θεμελιώνει την ύπαρξή της ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση: την προστασία των πιο ευάλωτων.

Αλλά ο αγώνας δεν τελείωσε.

Σήμερα, πουθενά και ποτέ ξανά

Σήμερα, που ακούμε ξανά ρατσιστικά συνθήματα, που φασιστικές πρακτικές ξαναγίνονται mainstream, που ακούγονται φωνές κατά των «αδύναμων» ή των «διαφορετικών», το παρελθόν μάς προειδοποιεί.

Το 1933 δεν ήταν τόσο μακριά όσο νομίζουμε. Κι ο ναζισμός δεν πέθανε μόνο με το τέλος του πολέμου. Ζει όπου υπάρχουν πολιτικές που διαχωρίζουν, στιγματίζουν, εξοβελίζουν.

Και η απάντηση των δημοκρατικών κοινωνιών δεν μπορεί παρά να είναι μία:

🗣 Όχι στη λήθη. Όχι στον στιγματισμό. Όχι στην κρατική ευγονική. Όχι στον φασισμό.

🎗 Το χρέος μας δεν είναι απλώς να θυμόμαστε. Είναι να δρούμε. Να υπερασπιζόμαστε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη απέναντι στην απανθρωπιά — με λόγο, με στάση, με δημοκρατία.