14 Ιουλίου 1789: Η Άλωση της Βαστίλλης – Η μέρα που γεννήθηκε η σύγχρονη ελευθερία

Σήμερα, η Γαλλία γιορτάζει τη “Fête nationale” – την Ημέρα της Βαστίλλης. Μια ημέρα που δεν αποτελεί μόνο εθνική επέτειο των Γάλλων, αλλά και παγκόσμιο σύμβολο της μετάβασης από την απολυταρχία στη λαϊκή κυριαρχία. Σαν σήμερα, στις 14 Ιουλίου 1789, μια αγριεμένη μάζα παρισινών πολιτών κατέλαβε την περίφημη φυλακή της Βαστίλλης. Η επανάσταση είχε ξεκινήσει – και μαζί της, η εποχή των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Τι ήταν η Βαστίλλη;

Η Βαστίλλη δεν ήταν απλώς μια φυλακή. Ήταν το σύμβολο της βασιλικής αυθαιρεσίας. Χτισμένη τον 14ο αιώνα ως οχυρό, μετετράπη τον 17ο σε κρατική φυλακή όπου κρατούνταν χωρίς δίκη όποιοι «ενοχλούσαν» τον βασιλιά. Εκεί φυλακίστηκαν διανοούμενοι, πολιτικοί αντίπαλοι, αντιφρονούντες – πολλές φορές απλώς με ένα lettre de cachet, μια υπογραφή του βασιλιά.

Για τους Γάλλους του 18ου αιώνα, η Βαστίλλη ήταν σύμβολο τρόμου και καταπίεσης. Γι’ αυτό και η κατάληψή της απέκτησε τόσο τεράστιο βάρος.

Το ξέσπασμα της Επανάστασης

Η Γαλλική κοινωνία του 1789 έβραζε. Η απόλυτη μοναρχία του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄, η οικονομική κρίση, οι κοινωνικές ανισότητες και οι ιδέες του Διαφωτισμού είχαν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα.

Στις 14 Ιουλίου, πλήθος πολιτών, ενισχυμένο από λιποτάκτες της Εθνοφρουράς, κατευθύνθηκε προς τη Βαστίλλη αναζητώντας όπλα. Μετά από σκληρές συγκρούσεις, κατέλαβαν τη φυλακή και αποκεφάλισαν τον διοικητή της, Μπερνάρ-Ρενέ ντε Λονέ. Η φυλακή έπεσε. Το παλαιό καθεστώς άρχισε να τρίζει.

Το συμβολικό βάρος της ημέρας

Παρότι στη Βαστίλλη υπήρχαν μόνο επτά κρατούμενοι τη στιγμή της επίθεσης, η πράξη της κατάληψής της προκάλεσε πολιτικό σεισμό. Η εικόνα του όχλου να καταρρίπτει το "αδιαπέραστο" οχυρό της εξουσίας έκανε τον γύρο της Ευρώπης.

Μέσα σε λίγες ημέρες, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες:

• Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ’ υποχρεώνεται να αναγνωρίσει την Εθνοσυνέλευση

• Ξεσπούν εξεγέρσεις σε όλη τη χώρα

• Το Ancien Régime (παλαιό καθεστώς) αρχίζει να καταρρέει

• Ανοίγει ο δρόμος για τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (Αύγουστος 1789)

Η εθνική εορτή των Γάλλων και της δημοκρατίας

Από το 1880, η 14η Ιουλίου καθιερώθηκε επισήμως ως εθνική επέτειος της Γαλλίας – και γιορτάζεται με:

• Στρατιωτική παρέλαση στα Ηλύσια Πεδία, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας

• Πυροτεχνήματα, συναυλίες και εκδηλώσεις σε κάθε γωνιά της Γαλλίας

• Μπαλ μασκέ, χορούς πυροσβεστών και λαϊκές γιορτές που δίνουν χαρμόσυνο χαρακτήρα στην ημέρα

Είναι μια γιορτή της ενότητας και της ελευθερίας. Δεν είναι απλώς η επέτειος μιας επανάστασης, αλλά το θεμέλιο της γαλλικής δημοκρατικής ταυτότητας.

Από το Παρίσι στον κόσμο: Παγκόσμια κληρονομιά

Η 14η Ιουλίου και ό,τι συμβολίζει ξεπέρασε τα σύνορα της Γαλλίας. Η Γαλλική Επανάσταση έγινε φάρος για τα ευρωπαϊκά κινήματα του 19ου αιώνα. Το σύνθημα «Liberté, Égalité, Fraternité» (Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη) εμπνέει ακόμα αγώνες για δικαιώματα και ελευθερίες σε όλο τον κόσμο.

Η πτώση της Βαστίλλης έγινε παγκόσμιο σύμβολο απελευθέρωσης – η απόδειξη ότι ο λαός μπορεί να ανατρέψει ένα δεσποτικό καθεστώς όταν ενωθεί.

Και σήμερα;

Στον 21ο αιώνα, όπου η δημοκρατία δοκιμάζεται, η 14η Ιουλίου υπενθυμίζει ότι τίποτα δεν είναι αυτονόητο: ούτε η ελευθερία, ούτε η δικαιοσύνη, ούτε η λαϊκή κυριαρχία. Χρειάζονται εγρήγορση, παιδεία, συμμετοχή.

Η Βαστίλλη μπορεί να έπεσε το 1789, αλλά οι «αόρατες Βαστίλλες» παραμένουν και σήμερα: αυταρχισμός, φτώχεια, κοινωνικές αδικίες. Κι ίσως, η αληθινή τιμή στη μνήμη εκείνης της ημέρας να είναι ο διαρκής αγώνας για έναν κόσμο πιο δίκαιο.