Πήγα λοιπόν στο Ναύπλιο, μετά τις ιστορίες από τον Καραϊσκάκη, τον Κολοκοτρώνη, τον Νικηταρά, τον Ανδρούτσο. Κάπου εκεί στο Παλαμήδι είδα τον πρώτο Κυβερνήτη, τον Ιωάννη Καποδίστρια. Δεν άργησα να του πιάσω κουβέντα και να τον ρωτήσω τι έχει να πει για τότε και για τώρα...
Κύριε Καποδίστρια, ποιο ήταν το κίνητρό σας να δεχθείτε τη θέση του Κυβερνήτη της Ελλάδας;
Το χρέος προς την πατρίδα. Δεν υπήρξε άλλη φωνή ισχυρότερη από την ανάγκη του Γένους να αποκτήσει τάξη, διοίκηση και ελπίδα. Δεν μπορούσα να αρνηθώ.
Ποια ήταν η πρώτη εικόνα που αντικρίσατε όταν φθάσατε στην Ελλάδα;
Ερείπια. Ηθικά και υλικά. Είδα έναν λαό ταλαιπωρημένο, ακέφαλο, αλλά με μάτια που έκαιγαν ακόμη από το φως της Ελευθερίας.
Τι σας εντυπωσίασε θετικά στον ελληνικό λαό;
Η καρτερία του. Το φιλότιμο και η πίστη του εις το Δίκαιον και την Ορθοδοξίαν.
Και τι σας λύπησε;
Η έλλειψη ενότητας. Οι διχόνοιες και οι φιλοδοξίες, που εστάθησαν τροχοπέδη εις την ανοικοδόμηση του Έθνους.
Πώς αντιμετωπίσατε τις έριδες των οπλαρχηγών και των τοπικών παραγόντων;
Με υπομονή, διάλογο και όταν χρειάστηκε, με αυστηρότητα. Το Κράτος δεν δύναται να οικοδομηθεί με προσωπικές ηγεμονίες.
Είχατε κάποιο πρότυπο στην πολιτική σας πορεία;
Τον πατέρα μου για την ακεραιότητά του, και τον Κοραή για το όραμά του περί παιδείας. Μα και τον Τσάρο Αλέξανδρο, όσο συνεργαζόμασταν στη Ρωσία, για την αντίληψή του περί ισχύος δια της ευποιΐας.
Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη επιτυχία της διακυβέρνησής σας;
Την ίδρυση των πρώτων σχολείων, την ανασύσταση του στρατού και την εδραίωση μιας διοικητικής δομής εκ του μηδενός.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη σας απογοήτευση;
Ότι οι ίδιοι Έλληνες που ελευθερώθηκαν, δεν ηθέλησαν όλοι να κυβερνηθούν. Ο αγώνας κατά των Τούρκων τελείωσε· ο αγώνας κατά της ιδιοτέλειας μόλις άρχιζε.
Ποια η σχέση σας με την Εκκλησία;
Άρρηκτη. Η Εκκλησία είναι το πνευματικό στήριγμα του Έθνους. Συμπορεύεται, δεν πολιτεύεται.
Γιατί επιλέξατε το Ναύπλιο και κατόπιν το Άργος ως διοικητικά κέντρα;
Για λόγους ασφαλείας, αλλά και διότι η Ύδρα και άλλες δυνάμεις ήσαν ασταθείς. Εχρειαζόμην τόπο προσήκοντα εις τη διοίκηση.
Σας κατηγόρησαν για αυταρχισμό. Τι απαντάτε;
Όπου δεν υπάρχει κράτος, δεν μπορεί να υπάρξει άκρα δημοκρατία. Χρειαζόταν πειθαρχία. Αν τούτο λέγεται αυταρχία, την φέρω ως σταυρόν.
Πώς βλέπετε τον ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων στην υπόθεση της Ελλάδος;
Ως αναγκαίον κακόν. Η Ελλάς υπήρξε πιόνι, αλλ’ οφείλαμε να το μετατρέψωμεν εις σύμμαχο.
Ποιο ήταν το όραμά σας για το εκπαιδευτικό σύστημα;
Να ιδρυθούν σχολεία εις κάθε επαρχία. Η παιδεία είναι η μόνη βάσις ελευθερίας και δημοκρατίας.
Η ίδρυση του Ορφανοτροφείου της Αίγινας ήταν δική σας πρωτοβουλία;
Ναι, και την θεωρώ εκ των ιερότερων έργων μου. Τα ορφανά του πολέμου έπρεπε να βρουν πατρίδα.
Πώς κρίνετε τον ρόλο των φιλελλήνων;
Ευλογημένος. Πολλοί εξ αυτών άφησαν πατρίδα και ζωή για να αγωνιστούν με το ελληνικό ξίφος στο πλευρό των αγωνιστών.
Είχατε ποτέ σκεφτεί να παραιτηθείτε;
Πολλές φορές. Μα δεν το έκανα, διότι η εγκατάλειψη εν καιρώ κρίσεως είναι δειλία.
Η Ελλάδα τελικά τι χρειάζεται περισσότερο;
Δικαιοσύνη, ενότητα και Παιδεία. Και ηγεσία που να υπηρετεί, όχι να εξουσιάζει.
Πώς βλέπατε τους προκρίτους και τους πλουσίους της εποχής;
Με καχυποψία. Ο πλούτος χωρίς αρετή είναι παγίδα για το Έθνος.
Και οι ξένοι τραπεζίτες που προσέφεραν δάνεια;
Μας έδιναν με έναν όρο: να μας κρατούν δεμένους. Δεν εδέχθην ποτέ δουλεία με αντάλλαγμα χρήμα.
Ποια ήταν η σχέση σας με τον Μαυρομιχάλη;
Εις τα πρώτα χρόνια αμοιβαίου σεβασμού. Ύστερα, δυστυχώς, αλληλοκαχυποψία και αντιπαράθεση. Η τραγωδία επήλθε όταν ο πατριωτισμός του υπεχώρησε εις τον τοπικισμόν.
Αν είχατε περισσότερο χρόνο, τι θα αλλάζατε;
Θα προλάβαινα να θεμελιώσω θεσμούς. Ο κυβερνήτης είναι εφήμερος. Οι θεσμοί, αιώνιοι.
Πώς θα θέλατε να σας θυμάται η Ιστορία;
Ως άνθρωπον που εθυσίασε το είναι του για να υπάρξει η Ελλάς.
Πιστεύετε ότι άξιζε αυτή η θυσία;
Αν μία παιδική ψυχή μορφώθηκε, αν ένα χωράφι απέδωσε ειρήνη, ναι. Άξιζε.
Κύριε Καποδίστρια, πείτε μας για τον ρόλο σας στην Ιερά Συμμαχία. Πολλοί Έλληνες αγνοούν πως ήσασταν θεμελιωτής της διπλωματίας της Ευρώπης.
Όντως, η Ιερά Συμμαχία υπήρξε προσπάθεια να εδραιωθεί η ειρήνη μετά το χάος των Ναπολεοντείων πολέμων. Ήμουν εκεί, στο συνέδριο της Βιέννης. Αγωνίστηκα να πείσω τις Αυλές της Ευρώπης ότι ο άνθρωπος προηγείται της εξουσίας, πως οι λαοί έχουν δικαίωμα στην αξιοπρέπεια. Μα έπρεπε να ντυθώ τον διπλωμάτην για να σώσω τους αδυνάτους.
Πώς νιώθατε όταν ο αγώνας των Ελλήνων έμοιαζε να ενοχλεί την Ιερά Συμμαχία που εσείς υπηρετήσατε;
Ήτο τραγικό. Είχα συμβάλει στη δημιουργία της, και όμως έβλεπα την ίδια τη Συμμαχία να αποστρέφεται την ελληνική εξέγερση ως “επανάσταση”. Τότε κατάλαβα πως η διπλωματία έχει όρια, και πως η καρδιά πρέπει κάποτε να παρακούει την πέννα.
Ποια ήταν η σχέση σας με τον Μέττερνιχ;
Ψυχρή, αν και σεβαστή. Ήταν πολιτικός των ισορροπιών, εγώ ήμουν άνθρωπος της αλήθειας. Είχε ισχύ, αλλά όχι όραμα.
Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι σήμερα οι περισσότεροι Έλληνες σάς γνωρίζουν... επειδή φέρατε την πατάτα στην Ελλάδα;
Είναι πικρό. Δεν ήλθα για την πατάτα· ήλθα για την πατρίδα. Η πατάτα ήτο εργαλείο κατά της πείνας. Όταν όμως η ιστορική σας μνήμη συνοψίζεται σε γεωργικά ανέκδοτα, τότε το Έθνος νοσεί.
Δηλαδή σας πληγώνει η λήθη;
Δεν με πληγώνει για εμένα. Με θλίβει για τους ζώντες. Διότι ένας λαός χωρίς ιστορική μνήμη είναι εύκολος στη χειραγώγηση και αδύναμος στη δοκιμασία.
Πιστεύετε πως το ελληνικό κράτος τίμησε τη θυσία σας;
Όχι όσο θα όφειλε. Αν είχα νικηθεί σε μάχη, ίσως να με τίμησαν με ηρώον. Επειδή δολοφονήθηκα εν καιρώ ειρήνης, εσιώπησαν. Η σιωπή είναι ο πιο ύπουλος τρόπος διαγραφής.
Σήμερα διδάσκονται για εσάς ελάχιστα στα σχολεία. Τι θα προτείνατε στους νέους;
Να μη με τιμούν ως άγαλμα, αλλά ως παράδειγμα. Να αναρωτιούνται: "Ποιον εξυπηρετεί η άγνοιά μου;" Και να διαβάζουν. Να ψάχνουν. Ο Καποδίστριας είναι η αρχή· όχι το τέλος.
Τι γνώμη έχετε για τον φιλελληνισμό του τότε και την ευρωλαγνεία του σήμερα;
Ο φιλελληνισμός ήτο έμπρακτη αλληλεγγύη. Η σημερινή ευρωλαγνεία είναι συχνά άκριτη υποταγή. Ουδείς λαός σέβεται τον εαυτό του, εάν πρώτα δεν τον υπερασπισθεί μόνος του.
Αν σας έδινε ο Θεός άλλη μια ζωή, τι θα κάνατε αλλιώς;
Θα ξεκινούσα απ’ την παιδεία. Χωρίς παιδεία, τα υπόλοιπα είναι προσωρινά επιδιορθώματα σε σαθρό οικοδόμημα.
Και αν σας έλεγε κάποιος σήμερα "είστε ξεπερασμένος, ρομαντικός, ανεδαφικός";
Θα του απαντούσα: "Αν η τιμιότητα θεωρείται ρομαντική, τότε να με λέτε ποιητή· αν η ανιδιοτέλεια ανεδαφική, τότε είμαι εκτός εδάφους. Μα τούτα τα ‘ξεπερασμένα’ θεμελίωσαν τα έθνη σας."
Κύριε Καποδίστρια, αν βλέπατε τη σημερινή ελληνική κυβέρνηση, τι θα σκεφτόσασταν;
Θα αναρωτιόμουν πρώτα: κυβερνά ή εκτελεί εντολές; Αν η ηγεσία δεν αποβλέπει στο καλό του λαού αλλά στην ικανοποίηση υπερεθνικών συμφερόντων, τότε δεν πρόκειται περί κυβερνήσεως, αλλά περί διαχειριστού.
Θεωρείτε ότι οι σύγχρονοι ηγέτες ενεργούν με πατριωτικά κίνητρα;
Δεν γενικεύω. Υπάρχουν ψυχές αγαθές. Αλλά όταν το προσωπικό όφελος υπερισχύει της κοινής ωφέλειας, όταν η εφήμερη εικόνα μετρά περισσότερο από την ουσία, τότε η πολιτική κατήντησε θέατρο, και η Δημοκρατία, προπέτασμα.
Πολλοί συγκρίνουν την Ευρωπαϊκή Ένωση με την Ιερά Συμμαχία της εποχής σας. Συμφωνείτε;
Η Ιερά Συμμαχία ιδρύθη με σκοπό να προλάβει τις καταστροφές του πολέμου. Η Ε.Ε. ιδρύθη με το ίδιο πρόσχημα. Όμως και τα δύο σχήματα, εν τέλει, εχρησιμοποιήθησαν για να συγκρατούν λαούς εν υπακοή. Αν η Ευρώπη δεν σέβεται τις ιδιαιτερότητες των εθνών, δεν είναι ένωση — είναι φυλακή με κοινό νόμισμα.
Πιστεύετε ότι η Ελλάδα σήμερα είναι ελεύθερη;
Η πολιτική ανεξαρτησία μετριέται με την ικανότητα να λες "όχι". Αν ο φόβος της χρεοκοπίας, η απειλή κυρώσεων ή η ανάγκη για έγκριση ξένων παραγόντων καθορίζουν την απόφαση, τότε η ελευθερία είναι τύπος άνευ περιεχομένου.
Τι θα λέγατε στους σημερινούς Έλληνες πολιτικούς, αν είχατε 5 λεπτά μαζί τους;
Θα τους έλεγα τούτο: "Μη λησμονείτε πως δεν εκπροσωπείτε συμφέροντα, αλλά ανθρώπους. Η Ελλάδα δεν είναι επένδυση· είναι πατρίδα. Κι αν την προδώσετε για μια θέση ή για λίγα ποσοστά, τότε δεν είστε κυβερνήτες — αλλά υπάλληλοι του ξένου θελήματος."
Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα που αφήνετε στους μεταγενεστέρους;
Η αλήθεια είναι ασπίς, όχι σπαθί. Πορεύεσθε εν αληθεία, και μη φοβείσθε.
Ένα τελευταίο μήνυμα για τους Έλληνες του μέλλοντος;
Να αγαπάτε την Πατρίδα, όχι μόνο με λόγια αλλά με πράξεις. Κι όταν πονά, τότε να τη στηρίζετε περισσότερο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου