✒️ Συνθήκη της Λωζάνης (1923): Το θεμέλιο της ειρήνης που συνεχώς δοκιμάζεται

Ένα εθνικό, ελληνικό και νηφάλιο βλέμμα στη μεγαλύτερη διπλωματική συμφωνία του 20ού αιώνα

📌 24 Ιουλίου 1923 — Η Ελλάδα μετά την Καταστροφή

Στις 24 Ιουλίου 1923 υπογράφεται στη Λωζάνη της Ελβετίας η ομώνυμη Συνθήκη ανάμεσα στην κεμαλική Τουρκία και τις νικήτριες δυνάμεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Πρόκειται για μια συνθήκη επιβίωσης για την Ελλάδα, που βγήκε ηττημένη από τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τη συντριπτική Καταστροφή του 1922.

Η Λωζάνη αποτελεί τον οριστικό καθορισμό των συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και διαμόρφωσε τη μεταοθωμανική Ανατολή.

🧭 Τα βασικά σημεία της Συνθήκης

Η Συνθήκη καθόρισε τα εξής:

1️⃣ Εδαφικά ζητήματα

• Η Ελλάδα διατήρησε τη Δυτική Θράκη, αλλά παραιτήθηκε από κάθε διεκδίκηση στη Μικρά Ασία, στον Πόντο και στην Καππαδοκία.

• Η Ίμβρος και η Τένεδος, ελληνικά νησιά με καθαρά ελληνικό πληθυσμό, παραχωρήθηκαν στην Τουρκία με τη ρητή πρόβλεψη σεβασμού της αυτοδιοίκησης και της μειονότητας.

• Τα Δωδεκάνησα, υπό ιταλική κατοχή τότε, δεν επιστρέφονται στην Ελλάδα αλλά ούτε στην Τουρκία — θα περάσουν σε ελληνική κυριαρχία το 1947.

2️⃣ Υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών

• Η συμφωνία προέβλεψε υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών βάσει θρησκευτικής ταυτότητας, όχι εθνικής.

• Περίπου 1.500.000 Έλληνες της Μικράς Ασίας ξεριζώθηκαν και ήρθαν στην Ελλάδα, ενώ 500.000 μουσουλμάνοι έφυγαν από την Ελλάδα προς την Τουρκία.

• Εξαιρέθηκαν οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης, στους οποίους αναγνωρίστηκε το δικαίωμα παραμονής και πλήρους θρησκευτικής/πολιτισμικής ελευθερίας.

3️⃣ Καθεστώς μειονοτήτων

• Η Συνθήκη κατοχύρωσε τα δικαιώματα των μειονοτήτων, προβλέποντας ισονομία, ελευθερία λατρείας, εκπαιδευτική και πολιτισμική αυτοτέλεια.

4️⃣ Αναγνώριση του τουρκικού κράτους

• Η Τουρκία γίνεται επίσημα αποδεκτή ως διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με διεθνή αναγνώριση της κυβέρνησης Κεμάλ Ατατούρκ.

⚖️ Η νομική αξία της Συνθήκης

Η Συνθήκη της Λωζάνης έχει διεθνή ισχύ και κύρος, αποτελεί δεσμευτική συμφωνία και δεν είναι δυνατόν να αναθεωρηθεί μονομερώς ή να «επικαιροποιηθεί». Αποτελεί το συνταγματικό πλαίσιο της Ελληνοτουρκικής ισορροπίας.

🇹🇷 Οι τουρκικές παραβιάσεις της Λωζάνης — Ένα χρονικό αθέτησης

Παρά την επίσημη υπογραφή και την κατοχύρωση των μειονοτικών δικαιωμάτων, η Τουρκία, και ειδικά επί Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει παραβιάσει επανειλημμένα το γράμμα και το πνεύμα της Συνθήκης.

🔻 1. Η Ίμβρος και η Τένεδος

Η Συνθήκη προέβλεπε αυτονομία και προστασία της ελληνικής πλειοψηφίας στα δύο νησιά.
Τι έγινε:

• Στις δεκαετίες 1960–1980, η Άγκυρα μεθοδικά απομάκρυνε τον ελληνικό πληθυσμό μέσω διώξεων, απαλλοτριώσεων και εκτουρκισμού.

• Δημιουργήθηκαν ανοιχτές φυλακές στην Ίμβρο, τρομοκρατώντας τους ντόπιους.

• Από 10.000 Έλληνες, έμειναν λιγότεροι από 300 σήμερα.

🔻 2. Η ελληνική μειονότητα στην Κωνσταντινούπολη

Η Συνθήκη προστατεύει τους Έλληνες της Πόλης.
Τι έγινε:

• 1955 – Πογκρόμ (Σεπτεμβριανά): Ενορχηστρωμένες επιθέσεις κατά Ελλήνων της Πόλης, λεηλασίες, βιασμοί και εμπρησμοί.

• 1964 – Μαζικές απελάσεις: Η Τουρκία ακύρωσε μονομερώς τη Συμφωνία Ελληνοτουρκικής Φιλίας (1930) και έδιωξε πάνω από 10.000 Έλληνες πολίτες, καταπατώντας κατάφωρα τη Λωζάνη.

• Σήμερα, οι Έλληνες της Πόλης αριθμούν μερικές εκατοντάδες από πάνω από 100.000 το 1923.

🔻 3. Αγιά Σοφιά

• Το 1934, με απόφαση του Κεμάλ Ατατούρκ, η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε μουσείο, ως σύμβολο συμφιλίωσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

• Το 2020, ο Ερντογάν την επανέφερε σε τέμενος, αδιαφορώντας για τη διεθνή κατακραυγή και παραβιάζοντας το πνεύμα της Συνθήκης, που στηρίζεται στον σεβασμό της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς.

🔻 4. Αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά

• Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ρητά την ελληνική κυριαρχία σε δεκάδες νησιά του Αιγαίου, παρά το γεγονός ότι η Συνθήκη τα αναφέρει ρητά ή εμμέσως.

• Προβάλλει τον ανυπόστατο όρο των «νησιών με αποστρατιωτικοποιημένο καθεστώς», ζητώντας την αποχώρηση ελληνικών δυνάμεων από έδαφος ελληνικό, γεγονός που δεν προβλέπεται από καμία συνθήκη.

🔎 Και η Ελλάδα; Μήπως έχει παραβιάσει κάτι;

Η Ελλάδα έχει τηρήσει στο ακέραιο τις υποχρεώσεις της:

• Οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης έχουν θρησκευτική, γλωσσική και πολιτιστική ελευθερία.

• Η μουσουλμανική μειονότητα δεν πιέζεται, δεν διώκεται, δεν περιορίζεται, σε αντίθεση με τη συμπεριφορά της Τουρκίας.

• Η Ελλάδα αναγνωρίζει την ταυτότητα των μειονοτικών ως θρησκευτική (όπως ορίζει η Λωζάνη), όχι ως «τουρκική», κάτι που διαστρεβλώνει η Άγκυρα.

🇬🇷 Η Συνθήκη σήμερα — Σημαία και όριο

Η Συνθήκη της Λωζάνης είναι για την Ελλάδα θεμέλιο κυριαρχίας και εθνικής αξιοπρέπειας.
Δεν αποτελεί «παλαιό χαρτί», ούτε αντικείμενο αναθεώρησης. Η Τουρκία, αμφισβητώντας τη Λωζάνη, δεν προκαλεί μόνο την Ελλάδα αλλά ολόκληρο το διεθνές δίκαιο.

Το καθήκον μας ως έθνος είναι:

• Να υπερασπιζόμαστε τη Λωζάνη χωρίς φανατισμό αλλά με συνέπεια.

• Να ενημερώνουμε διεθνώς για τις παραβιάσεις και την ιστορική αλήθεια.

• Και να θυμόμαστε ότι η ειρήνη και η κυριαρχία δεν διαπραγματεύονται, ούτε παραδίδονται.