🇬🇷 «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» ✍️ Ο εθνικός ύμνος της Ελλάδας – Η ιστορία, το ποίημα, η μουσική, η απόφαση του 1865

📜 Πρόλογος

Στις 4 Αυγούστου 1865, με βασιλικό διάταγμα του βασιλιά Γεωργίου Α', ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού, σε μουσική Νικολάου Μάντζαρου, καθιερώνεται επίσημα ως εθνικός ύμνος της Ελλάδας. Ήταν μια στιγμή ιστορικής, αισθητικής αλλά και βαθύτατα συμβολικής σημασίας για το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, που προσπαθούσε ακόμη να διαμορφώσει τα σύμβολά του, την ταυτότητά του και τη μνήμη του.

✒️ Ο ποιητής: Διονύσιος Σολωμός (1798–1857)

Ο Διονύσιος Σολωμός, εθνικός ποιητής της Ελλάδας, γεννήθηκε στη Ζάκυνθο και μορφώθηκε στην Ιταλία. Ήταν βαθιά επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό και το φιλελεύθερο πνεύμα της εποχής. Το 1823, μόλις δύο χρόνια μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, εμπνεύστηκε από τον αγώνα των Ελλήνων και συνέθεσε τον «Ύμνον εις την Ελευθερίαν», ένα ποίημα 158 τετράστιχων στροφών, που υμνεί την ελευθερία ως υπέρτατο αγαθό και δικαίωμα των λαών.

🔹 Ο Σολωμός δεν έγραψε έναν ύμνο θριάμβου, αλλά έναν ύμνο μαρτυρίου, προσδοκίας και καθαρμού. Η Ελευθερία παρουσιάζεται ως πληγωμένη, αιματοβαμμένη, αλλά και ιερή, που ανασταίνεται μέσα από τους αγώνες των απλών ανθρώπων.

🎶 Ο συνθέτης: Νικόλαος Μάντζαρος (1795–1872)

Ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος, αριστοκράτης και λόγιος από την Κέρκυρα, θεωρείται ο πατέρας της επτανησιακής μουσικής σχολής. Ήταν στενός φίλος του Σολωμού και ένθερμος υποστηρικτής της ιδέας της εθνικής μουσικής. Εμπνευσμένος από το ποίημα, το μελοποίησε όχι μία, αλλά δύο φορές:

1. Η πρώτη μελοποίηση (1828–29) ήταν για φωνή και πιάνο, σε ύφος λυρικό και ελεύθερο.

2. Η δεύτερη, πιο επεξεργασμένη εκδοχή (1844), σε χορωδιακή και στρατιωτική μορφή, ήταν αυτή που τελικά εγκρίθηκε για χρήση ως εθνικός ύμνος.

🎼 Ο Μάντζαρος δεν αποδέχθηκε ποτέ αμοιβή για τη σύνθεση του ύμνου, δηλώνοντας ότι ήταν τιμή του να υπηρετήσει το ελληνικό έθνος.

🏛️ Η επίσημη καθιέρωση – 4 Αυγούστου 1865

Μετά από τέσσερις δεκαετίες από τη σύνθεση του ύμνου, η ελληνική κυβέρνηση του 1865, με τη βασιλική συναίνεση του Γεωργίου Α', αποφάσισε την επίσημη καθιέρωσή του ως εθνικού ύμνου της χώρας.

🔸 Το διάταγμα όριζε ότι οι πρώτες δύο στροφές του ποιήματος θα αποτελούν τον ύμνο που θα αποδίδεται σε επίσημες τελετές, στρατιωτικές παρελάσεις και εθνικές εορτές.

📌 Το κείμενο που καθιερώθηκε ήταν:

Σε γνωρίζω από την κόψη
του σπαθιού την τρομερή,
σε γνωρίζω από την όψη,
που με βία μετράει τη γη.

Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά,
και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

📚 Η ποιητική και φιλοσοφική σημασία του ύμνου

Ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» δεν είναι απλώς ένα ποίημα για μια επανάσταση. Είναι μια φιλοσοφική αναζήτηση της έννοιας της ελευθερίας. Για τον Σολωμό, η Ελευθερία δεν χαρίζεται, δεν εξαγοράζεται – κατακτιέται με αίμα και πίστη.

📖 Μέσα στις 158 στροφές, ο ποιητής αναφέρεται:

• Στην ηρωική μορφή των Ελλήνων του 1821

• Στις θυσίες, τους θρήνους, τη δόξα και τον πόνο

• Στην παγκόσμια διάσταση της ελευθερίας, που δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά κάθε σκλαβωμένο λαό

🌍 Ένα σύμβολο για την Ελλάδα και την Κύπρο

Ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» είναι ο μοναδικός εθνικός ύμνος στον κόσμο που:

🔹 Έχει 158 στροφές (το μεγαλύτερο σε έκταση ποίημα που χρησιμοποιείται ως εθνικός ύμνος)

🔹 Είναι κοινός ύμνος δύο κρατών:

• Ελλάδας (από το 1865)

• Κυπριακής Δημοκρατίας (από το 1966)

🎖️ Χρήση και ερμηνεία

Ο εθνικός ύμνος αποδίδεται μόνο στις πρώτες δύο στροφές, σε επίσημες περιστάσεις όπως:

• Εθνικές εορτές (25η Μαρτίου, 28η Οκτωβρίου)

• Ολυμπιακοί αγώνες και διεθνείς διοργανώσεις

• Επισκέψεις αρχηγών κρατών

• Τελετές εθνικού πένθους

🎤 Η ερμηνεία του γίνεται είτε χορωδιακά, είτε από στρατιωτικές μπάντες, με πλήρη σεβασμό και πρωτόκολλο.

🕊️ Ο εθνικός ύμνος ως φωνή ψυχής

Ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» δεν είναι απλώς ένα τραγούδι. Είναι:

💠 Ένας μνημειακός διάλογος ανάμεσα στην ιστορία και την ελπίδα
💠 Μια παγκόσμια φωνή κατά της τυραννίας
💠 Μια υπενθύμιση πως η Ελευθερία δεν είναι δεδομένη, αλλά κάτι που κερδίζεται και υπερασπίζεται

🔚 Επίλογος

Από το 1865 μέχρι σήμερα, ο εθνικός ύμνος της Ελλάδας συνοδεύει κάθε ιστορική στιγμή του ελληνικού έθνους. Από τις πολεμικές εξορμήσεις μέχρι τις ολυμπιακές νίκες, από τις τελετές τιμής έως τις στιγμές εθνικής θλίψης, είναι το πιο ιερό τραγούδι του τόπου.

🎇 Είναι η συλλογική ψυχή των Ελλήνων, μελοποιημένη και αποτυπωμένη στους στίχους και τις νότες.

📌 Bonus – Λιγότερο γνωστά στοιχεία:

🔸 Το 1825, ο Ύμνος μεταφράστηκε στα γαλλικά και κυκλοφόρησε στην Ευρώπη για να ενισχύσει το φιλελληνικό κίνημα.

🔸 Ο Μάντζαρος έγραψε πάνω από 22 διαφορετικές εκδοχές του ύμνου.

🔸 Το 2008, η UNESCO ενέγραψε τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν» στον Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.